Nu zou je kunnen denken dat wie een rol speelt niet oprecht is en dat de plaatselijke politiek ons burgers dus voor de gek aan het houden is. Daar is echter geen sprake van. Het spel betreft namelijk niet de inhoud. Over het algemeen staan de politici wel volledig achter de standpunten die zij verkondigen. Maar de wijze waarop er voor deze standpunten wordt gestreden is allesbepalend voor het succes dat behaald wordt.

De eerste avond die ik bezocht had zowel een opinieplein als een gemeenteraadsvergadering op het programma. Je ziet dan dat de meeste mensen op zo’n avond grofweg drie rollen spelen die ik voor de inzichtelijkheid zal benoemen als informeel, semi-formeel en formeel. Elk van deze rollen wordt op een ander moment van de avond gespeeld en hebben ieder hun eigen waarde in het politieke proces.

De politicus in de formele rol zie je tijdens de vergadering van de gemeenteraad. Hij is sterk gebonden aan de procedures die tijdens de raadsvergadering gevolgd moeten worden. Zo worden de gesprekken gevoerd via de voorzitter, welke de burgemeester is. Ieder geeft aan als hij wat wil zeggen en de tijd dat een partij aan het woord is wordt nauwkeurig bijgehouden en is aan een maximum gebonden. De spelers van dit spel zijn duidelijk gespannen. Nu gaat het er om. Dit is het spelen voor publiek. Wat hier gezegd wordt kan morgen in de krant staan en hier over kunnen ze over jaren nog worden aangesproken. Hier vallen uiteindelijk de beslissingen. Dit is de climax van het spel.

Tijdens de raadsvergadering wordt het woord steeds gevoerd door woordvoerders die namens de partij spreken. Wat zij verkondigen is het officiële partijstandpunt en zo gaat het ook de boeken in. De argumentatie die gebruikt wordt door de raadsleden is over het algemeen niet nieuw. Van de meeste partijen zijn de standpunten en argumenten al bekend bij de anderen. Maar het spel vereist dat deze hier nog eens formeel worden uitgesproken. Dit heeft dan ook vaak de vorm van het oplezen van zorgvuldig samengestelde stukken. Er vindt dan ook niet zo vaak een afwijking plaats van de zorgvuldig ingestudeerde rol.

In de vergadering van het opinieplein zie je de politicus in de informele rol. In deze vergadering kan iedereen zijn inbreng hebben en het spel dat hier gespeeld wordt heeft veel weg van improvisatietheater. Ieder heeft wel een identiteit en een doel, maar de manier waarop gespeeld wordt kent meer variatie. Er wordt veel beter geluisterd naar elkaar. Wie dat hier niet doet, weet namelijk niet hoe hij moet reageren. En ook het feit dat hij luistert naar de ander wordt erg belangrijk gevonden en moet voor iedereen duidelijk zijn.

Bij het opinieplein worden de posities ingenomen die tijdens de raadsvergadering veelal onwrikbaar vast staan. Wie hier de ander meekrijgt weet zich meestal verzekerd van steun wanneer een onderwerp, over het algemeen een week of langer later, in de raadsvergadering aan bod komt. Als hier al blijkt dat een bepaald initiatief geen kans van slagen heeft, zal het over het algemeen niet doorgezet worden naar de raadsvergadering. Wie zelf nog niet goed weet hoe hij over iets moet denken, zal hier bepalen wat zijn standpunt is.

De informele politicus kom je tegen voor aanvang van de vergadering, tussen vergaderingen in en na afloop van de vergadering tijdens de borrel. Deze politicus komt ontspannen over, praat met mensen uit verschillende partijen en met verschillende achtergronden. Zo op het oog zou je niet zeggen dat er politiek bedreven wordt. Maar juist hier gebeurt belangrijk werk. De dingen die hier worden besproken komen niet in de openbaarheid.

Op deze informele momenten wordt een sympathieke rol aangemeten. Er wordt naar persoonlijke zaken geïnformeerd en men spreekt elkaar vaak aan bij de voornaam. Hier geeft de politicus zijn persoonlijke mening. En hij peilt de ander. Ga de ander mee met zijn voorstel? De ander vindt dit en dat toch ook wel? Kunnen we niet het beste dit doen? Hier wordt een wel een spel gespeeld, maar hier wordt vooral het spel dat later gespeeld zal worden bepaald. Niet de spelregels, die zijn er al. Maar wel de invulling die ieder later aan zijn rol zal geven.

In al die verschillende rollen wordt politiek bedreven. Op al die verschillende spelmomenten, van spelopbouw tot climax, wordt invloed uitgeoefend en wordt er hard gewerkt aan het behalen van politieke doelen. Het is een groot theater en ieder speelt er zijn rollen. En hoe beter je je rol kan spelen, hoe meer je kunt bereiken. En dat is uiteindelijk waar het allemaal om gaat.

 Menno Manheim, fractieassistent